Με την αγορά μιας νέας φωτογραφικής μηχανής, ανοίγετε το κουτί της Πανδώρας που οδηγεί στον κόσμο της φωτογραφίας και την μεγάλη ποικιλία εξοπλισμού που μπορείτε να προμηθευτείτε. Το κύριο όμως χαρακτηριστικό των καλών φωτογραφικών μηχανών είναι η δυνατότηα που έχουν να αλλάζουν φακούς και σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά τους.

Τύπος φακού και συμβατότητα

Ο φακός είναι το μέσο που ουσιαστικά κατευθύνει το φως μπροστά από τη μηχανή μας στον αισθητήρα της μηχανής όπου και καταγράφεται η φωτογραφία. Παρόλα αυτά υπάρχει μεγάλη ποικιλία φακών για κάθε κάμερα που μπορεί να προβληματίσει κάποιον η επιλογή φακού ή ακόμα και το να καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ τους.

Το σημείο που πρέπει να προσέξουμε κυρίως είναι η συμβατότητα. Κάθε κατασκευαστής έχει τη δική του υποδοχή για φακούς. Παράδειγμα ένας φακός Sony δεν μπορεί να μπει σε μηχανή Nikon. Υπάρχουν βέβαια και κατασκευαστές όπως Tokina, Sigma, Tamron που κατασκευάζουν φακούς που να ταιριάζουν σε όλες τις κάμερες.

Εστιακό μήκος

Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό για να κατηγοριοποιήσουμε ένα φακό. Μετριέται σε mm και αντιστοιχεί στο οπτικό μας πεδίο. Όσο μικρότερο είναι το νούμερο, τόσο πιο ευρύ είναι το οπτικό μας πεδίο και αντίστοιχα όσο μεγαλύτερο, τόσο πιο κλειστό. Για παράδειγμα ένας φακός 18mm είναι ευρυγώνιος και ένας φακός 200mm ονομάζεται τηλεφακός.

Zoom και σταθεροί φακοί

Όλοι οι φακοί μπορούν να χωριστούν σε σε κατηγορίες, τους σταθερούς και τους Zoom φακούς. Οι σταθεροί έχουν σταθερό εστιακό μήκος, το οποίο σημαίνει ότι δεν έχουν την δυνατότητα zoom σε αντίθεση με τους άλλους φακούς.

Πολλοί αρχάριοι συχνά δεν μπορούν να καταλάβουν τα πλεονεκτήματα των σταθερών φακών. Οι φακοί αυτοί είναι λιγότερο ακριβοί και μπορούν να έχουν πιο ανοικτά διαφράγματα σε σχέση με τους zoom φακούς, πράγμα που τους καθιστά καλύτερους σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού και στη μείωση του βάθος πεδίου για να απομονώσουμε το θέμα μας από το φόντο.

Αν ψάχνετε για τον πρώτο σας σταθερό φακό οι Canon και Nikon διαθέτουν έναν 50mm f/1.8 autofocus φακό με περίπου 100€. Ένας φακός 50mm θεωρείται νορμάλ, ούτε ευρυγώνιος, ούτε τηλεφακός. Οι φακοί αυτοί είναι ιδανικοί για πορτραίτα.

Μέγεθος αισθητήρα

Στην αρχή του άρθρου μιλήσαμε για την συμβατότητα φακών και κατασκευαστών. Ένα θέμα συμβατότητας ισχύει ανάλογα και με το μέγεθος αισθητήρα. Υπάρχουν οι αισθητήρες full frame που έχουν το ίδιο μέγεθος με το 35mm καρέ του φιλμ και οι crop αισθητήρες όπου είναι ελαφρώς μικρότεροι.

Σύμφωνα με τα μαθηματικά, ο ίδιος φακός αν τοποθετηθεί σε μια crop μηχανή και μετά σε μια full frame και τραβήξουμε την ίδια φωτογραφία και με τις 2 κάμερες θα δούμε ότι η crop έχει αποκόψει πληροφορία από το κάδρο μας. Μετά από υπολογισμούς βρήκαμε ότι για παράδειγμα ένας φακός 50mm σε μια crop λειτουργεί σαν ένα φακό 75mm σε μια full frame, δηλαδή υπάρχει ένας πολλαπλασιασμός των mm κατά 1,5.

Υπάρχουν φακοί αποκλειστικά για crop μηχανές και άλλοι αποκλειστικά για full frame. Αν τοποθετήσουμε ένα φακό crop σε full frame δεν θα λειτουργεί σωστά. Από την άλλη το ανάποδο γίνεται, απλά το εστιακό μήκος που αναγράφεται στο φακό δεν είναι το πραγματικό που θα βλέπουμε στην κάμερα μας.

Κατηγορίες φακών

There are different names for different ranges of lenses, based upon focal length such as wide angle zoom or telephoto zoom. These ranges aren’t exactly scientific so one person’s telephoto is another person’s medium lens, and this is also affected by sensor size.

Ευρυγώνιοι φακοί

Οι φακοί αυτοί χρησιμοποιούνται κυρίως σε φωτογράφιση τοπίων και σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή που απαιτείται η καταγραφή μεγάλης σκηνής. Συνήθως ένας ευρυγώνιος φακός είναι κάτω από 35mm σε full frame μηχανή ή κάτω από 24mm σε crop.

Normal φακοί

Οι φακοί της κατηγορίας αυτής είναι φτιαγμένοι για καθημερινή χρήση. Λέγονται νορμαλ γιατί καταγράφουν περίπου αυτό που βλέπει το ανθρώπινο μάτι. Το εστιακό μήκος ενός φακού για να χαρακτηριστεί νορμαλ είναι από 40-75mm σε full frame camera, ή 35-50mm σε crop factor camera.

Τηλεφακοί

Oι τηλεφακοί ξεκινούν από 85mm και χρησιμοποιούνται κυρίως από φωτογράφους άγριας φύσης, αθλητικούς φωτογράφους κτλ

Διάφραγμα

Το διάφραγμα είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την περιγραφή ενός φακού. Όσο πιο ανοικτό διάφραγμα έχει, τόσο πιο πολύ φως περνάει μέσα από το φακό. Επίσης το διάφραγμα ελέγχει και το βάθος πεδίου. Το ανοικτό διάφραγμα μας επιτρέπει να θολώσουμε ακόμα περισσότερο το φόντο απομονώνοντας το θέμα μας από αυτό, χωρίς να σημαίνει πως δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε και μεγάλο βάθος πεδίου κλείνοντας το.

Autofocus

H αυτόματη εστίαση είναι ένα μεγάλο χαρακτηριστικό των φακών. Σχεδόν κάθε καινούριος φακός έχει ενσωματωμένο σύστημα εστίασης. Παρόλα αυτά υπάρχουν και φακοί που απαιτούν από την κάμερα να διαθέτει τον απαραίτητο μηχανισμό για να τους εστιάσει. Για αυτό πρέπει να γνωρίζουμε αν η φωτογραφική μας μηχανή διαθέτει το συγκεκριμένο μηχανισμό εστίασης για να μπορέσουμε να επιλέξουμε τον ανάλογο φακό. Το να τοποθετήσουμε φακό χωρίς μηχανισμό εστίασης σε κάμερα που δεν διαθέτει ούτε αυτή σημαίνει πως πολύ απλά θα μπορούμε να κάνουμε τις αλλαγές που θέλουμε σε διάφραγμα, ταχύτητα κλείστρου κτλ αλλά η εστίαση θα είναι αποκλειστικά χειροκίνητη.

Ειδικοί φακοί

Fisheye

Αν έχετε κοιτάξει ποτέ μέσα από το μάτι μιας πόρτας θα έχετε παρατηρήσει την παραμόρφωση που προκαλεί στο οπτικό πεδίο. Η παραμόρφωση αυτή είναι παρόμοια με ένα φακό fisheye.  Συνήθως χρησιμοποιούμε τους φακούς αυτούς για ειδικά εφέ όπως φωτογράφιση αυτοκινήτων και εσωτερικών χώρων γιατί δίνει την αίσθηση πιο μεγάλου χώρου.

Tilt Shift

Οι Tilt shift φακοί επιτρέπουν την κίνηση των οπτικών κρυστάλλων στο εσωτερικό του φακού. Αυτό χρησιμοποιείται για την διόρθωση της προοπτικής μιας εικόνας. Συνήθως χρησιμοποιείται για αρχιτεκτονική φωτογραφία για να διορθώσει την προοπτική της φωτογραφίας.

1. Ιστόγραμμα

Πολλές ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και  τα περισσότερα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας σας επιτρέπουν να δείτε το ιστόγραμμα μιας εικόνας. Το ιστόγραμμα είναι ένα γράφημα που δείχνει την κατανομή του φωτός στους διάφορους τόνους (φωτεινά σημεία, κανονικά, σκοτεινά).

Στην αριστερή πλευρά του γραφήματος βρίσκονται οι σκοτεινοί τόνοι και στην δεξιά οι φωτεινοί. Το εύρος του γραφήματος αναπαριστά και την δυνατότητα της κάμερας μας να καταγράψει το διαθέσιμο φως. Αυτό αναφέρεται και σαν δυναμικό εύρος. Σαν κανόνα για τις περισσότερες φωτογραφίες θέλουμε στο ιστόγραμμα που να έχει καλά κατανεμημένους τόνους και να μην είναι μαζεμένη όλη η καταγεγραμμένη πληροφορία στις άκρες του γραφήματος.

Όταν τα πιο φωτεινά σημεία είναι περισσότερο φωτεινά από τη δυνατότητα της φωτογραφικής μας μηχανής τότε η φωτογραφία μας θα φαίνεται  ότι είναι σαν ξεθωριασμένη και στα φωτεινά αυτά σημεία δεν θα μπορούμε να διακρίνουμε λεπτομέρειες. Αν έχουμε να διαλέξουμε μεταξύ του να διατηρήσουμε την λεπτομέρεια στα φωτεινά ή στα στα σκοτεινά σημεία τότε προτιμούμε στα φωτεινά γιατί ύστερα μέσα από ορισμένα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας μπορούμε να το διορθώσουμε με κάποιες τεχνικές.

2. Φωτομέτρηση

Η φωτομέτρηση είναι η μέτρηση του φωτός που  βρίσκεται στο κάδρο της φωτογραφίας μας και ο υπολογισμός των κατάλληλων ρυθμίσεων για να το καταγράψουμε. Οι κυριότεροι τρόποι φωτομέτρησης που μπορούν να βρεθούν σχεδόν σε όλες τις μηχανές είναι:

Matrix. Η κάμερα μας χωρίζει την φωτογραφία μας σε πολλά τετράγωνα (σε μερικές μηχανές αυτό φτάνει και τα 50 τετράγωνα) και μετράει το φως στο κάθε ένα από αυτά. Οι μετρήσεις αυτές μετά με τη βοήθεια ενός αλγορίθμου μας δίνουν μια συνολική μέτρηση για όλη την εικόνα.

Center-Weighted. Αυτή η ρύθμιση είναι παρόμοια με την προηγούμενη εκτός του ότι η περιοχή της εικόνας που μετράται είναι στο κέντρο του κάδρου και πιάνει περίπου το 30% της συνολικής εικόνας.

Spot. Στη ρύθμιση αυτή μόνο ένα σημείο θα μετρηθεί. Το σημείο αυτό μπορεί να πιάνει από 1%-5% της συνολικής εικόνας. Η ρύθμιση αυτή συνήθως χρησιμοποιείται όταν το φως που πέφτει στο θέμα μας είναι πολύ διαφορετικό από τον υπόλοιπο φωτισμό της εικόνας.

3. Ισορροπία λευκού (White balance)

Σχεδόν κάθε φωτογραφική μηχανή έχει την επιλογή ρύθμισης της ισορροπίας λευκού. To white balance όπως το λέμε και αλλιώς χρησιμεύει όταν γνωρίζουμε το είδος του φωτισμού που έχουμε στην εικόνα μας και βοηθάει να αποδοθούν τα χρώματα όσο πιο πιστά γίνεται. Οι ρυθμίσεις που υπάρχουν σχεδόν σε κάθε κάμερα είναι:

Auto (Αυτόματο)

Η αυτόματη ρύθμιση είναι η προεπιλεγμένη και μπορεί να βρεθεί σε όλες τις ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές. Με αυτή την επιλογή η κάμερα προσπαθεί να καθορίσει μαντεύοντας χωρίς να ξέρει το είδος της φωτογραφίας, ούτε το είδος του φωτισμού που πέφτει στο αντικείμενό μας. Έτσι προσπαθεί να πάρει τα πιο φωτεινά σημεία της εικόνας και να τα αποδώσει όσο πιο πιστά γίνεται.

Sunny (Ηλιοφάνεια)

Η ρύθμιση ηλιοφάνειας επίσης λέγεται και Direct Sun, Bright Sun και αυτό που κάνει είναι να πει στην κάμερα ότι ο φωτισμός της εικόνας μας προέρχεται από μη τροποποιημένο φως του ηλίου.

Cloudy (Συννεφιά)

Η ρύθμιση αυτή δίνει μια ελαφριά μπλε απόχρωση στο φωτισμό και μια ζεστή απόχρωση σε όλη την εικόνα για να το αντισταθμίσει.

Shade (Σκιά)

Η διαφορά αυτής της επιλογής από την παραπάνω είναι ότι προσθέτει ακόμα περισσότερη μπλε απόχρωση στο φωτισμό και κάνει την εικόνα ακόμα πιο ζεστή.

Tungsten (Λάμπες πυρακτώσεως)

Η ρύθμιση αυτή συνήθως λέγεται και Incandescent και συνήθως αναπαρίσταται με μια λάμπα. Μια τυπική λάμπα πυρακτώσεως δίνει πολύ πιο ζεστό τόνο χρώματος από το φως του ήλιου. Με την επιλογή αυτή η μηχανή κάνει τους χρωματικούς τόνους της φωτογραφίας πιο ψυχρούς (πιο μπλε) από το φυσιολογικό.

Flourescent (Λάμπες φθορισμού)

Με την επιλογή αυτή λέμε στην κάμερα μας ότι ο φωτισμός μας προέρχεται από λευκές λάμπες φθορισμού. Μερικές κάμερες επίσης έχουν διαβαθμίσεις της επιλογής φθορισμού καθώς υπάρχουν και άλλοι τύποι λαμπτήρων φθορισμού.

Ρύθμιση του White Balance από το χρήστη

Μερικές φωτογραφικές μηχανές επιτρέπουν στον φωτογράφο να ρυθμίσει αυτός χειροκίνητα την ισορροπία λευκού, ρυθμίζοντας την θερμοκρασία χρώματος της πηγής φωτισμού που έχει. Αυτό μπορεί να γίνει είτε εισάγοντας απευθείας τους βαθμούς Kelvin ή φωτογραφίζοντας μια λευκή επιφάνεια που φωτίζεται από την κυρίαρχη πηγή φωτός της εικόνας και λέγοντας στην κάμερα ότι το συγκεκριμένο χρώμα είναι το λευκό. Έτσι η μηχανή με βάση αυτό το χρώμα και την βοήθεια ενός αλγορίθμου υπολογίζει όλα τα υπόλοιπα.

4. Αυτόματη εστίαση

Υπάρχουν πολλά είδη αυτόματης εστίασης:

• Single autofocus (S-AF) εστιάζει όταν πατηθεί το κουμπί του κλείστρου μέχρι τη μέση. Όταν η εστίαση επιτευχθεί, κλειδώνεται ακόμα και αν το θέμα μας κουνηθεί.
• Continuous autofocus (C-AF) ξεκινά την εστίαση όταν πατηθεί το κουμπί του κλείστρου και συνεχώς την προσαρμόζει μέχρι να τραβήξουμε την φωτογραφία.

Υπάρχει επίσης και η επιλογή της χειροκίνητης εστίασης η οποία δεν κάνει τίποτα παραπάνω από ότι αποκαλύπτει η ίδια η λέξη

5. Δεδομένα EXIF

Όλες οι ψηφιακές μηχανές αυτόματα καταγράφουν πληροφορίες για κάθε εικόνα που τραβάνε και τις αποθηκεύουν σε αυτή. Να σημειώσουμε ότι στη συνέχεια μπορεί κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας να τις αφαιρέσει.

Τα δεδομένα EXIF που αποθηκεύονται μπορεί να διαφέρουν ανάλογα τον κατασκευαστή της μηχανής. Πολλές μηχανές επίσης αφήνουν την δυνατότητα στο χρήστη να επιλέξει ποιες πληροφορίες θα αποθηκευτούν αλλά σε γενικές γραμμές μπορούμε να δούμε τις παρακάτω:

• Κατασκευαστή φωτογραφικής μηχανής και το μοντέλο της κάμερας
• Ταχύτητα κλείστρου
• Διάφραγμα
• Εστιακό μήκος (ζουμ)
• ISΟ
• Αντιστάθμιση έκθεσης
• Αν χρησιμοποιήθηκε φλας ή όχι
• Μέγεθος εικόνας
• Ανάλυση εικόνας
• Ημερομηνία και ώρα που τραβήχτηκε
• White Balance
• Ρύθμιση φωτομέτρησης
• Ποια επιλογή φωτογράφησης χρησιμοποιήθηκε

Η μελέτη της αποθηκευμένης πληροφορίας αυτής ίσως είναι το πιο ισχυρό εργαλείο για να βελτιωθείτε στη φωτογραφία. Μπορείτε να μελετήσετε τις ρυθμίσεις των φωτογραφιών που είχαν πολύ καλό αποτέλεσμα ώστε να τις χρησιμοποιήσετε πάλι σε παρόμοιες συνθήκες και επίσης να καταλάβετε ποια ρύθμιση ήταν αυτή που έφταιγε και δεν βγήκε μια φωτογραφία τόσο καλή όσο άλλες.

Για να δείτε τα δεδομένα EXIF κάντε δεξί κλικ πάνω σε ένα αρχείο εικόνας και επιλέξτε ιδιότητες. Στην καρτέλα Summary στα WindowsXP ή στην καρτέλα Details στα Windows Vista ή 7.